Raporti i Departamentit Amerikan të Shtetit (DASH) për të Drejtat e Njeriut në Shqipëri për vitin 2024 ka ngritur alarmin mbi një problem të thellë dhe të vazhdueshëm në funksionimin e drejtësisë shqiptare: mbajtjen e gjatë në paraburgim pa akuza dhe vonesat e konsiderueshme në proceset penale.
Sipas raportit, edhe pse Kushtetuta dhe ligjet shqiptare garantojnë se askush nuk duhet të mbahet arbitrarisht në arrest ose paraburgim, realiteti është se këto të drejta shpesh shkelen. Personat e ndaluar përballen me pritje të gjata për gjykim, në disa raste duke tejkaluar kufirin ligjor prej tre vitesh për paraburgim paraprak.
Mungesa e gjyqtarëve dhe burimeve, shkaku kryesor i zvarritjes
DASH thekson se një ndër arsyet kryesore për këtë situatë është mungesa e gjyqtarëve dhe prokurorëve, burimet e pamjaftueshme materiale, menaxhimi i dobët i kalendarëve gjyqësorë dhe mungesa e bashkëpunimit nga dëshmitarët dhe avokatët. Këto vonesa jo vetëm që cënojnë lirinë individuale, por edhe dëmtojnë besimin e publikut tek drejtësia.
Shkelje e të drejtës për mbrojtje ligjore
Një tjetër problem i theksuar në raport është mungesa e avokatit gjatë intervistave me të ndaluarit. Kjo shkelje jo vetëm bie ndesh me ligjin, por rrit rrezikun e abuzimeve gjatë hetimeve.
Presioni ndaj mediave dhe vetëcensura
Përveç sistemit gjyqësor, raporti evidenton edhe presionin politik dhe ekonomik mbi median. Gazetarët shpesh vetëcensurohen për të shmangur kërcënime dhe sulme, ndërsa pronësia e mediave është e lidhur ngushtë me interesa të fuqishme politike e ekonomike, gjë që kufizon pavarësinë editoriale dhe aksesin në informacion të besueshëm.
Të drejtat e punëtorëve në letër, jo në praktikë
Në fushën e të drejtave të punëtorëve, DASH vëren se edhe pse ligjet garantojnë të drejtën për krijimin e sindikatave dhe për grevë, zbatimi i tyre mbetet i dobët. Punëtorët shpesh frikësohen nga hakmarrja e punëdhënësve, duke e bërë të vështirë organizimin e tyre për mbrojtjen e interesave.
Raporti i DASH e vendos Shqipërinë nën një lupë të rreptë ndërkombëtare, duke paralajmëruar se mungesa e reformave reale dhe zbatimit të ligjit do të vazhdojë të minojë besimin e qytetarëve tek institucionet.
