Sipas të dhënave më të fundit të INSTAT, vetëm 29.5% e personave me arsim 8-9-vjeçar janë të punësuar me pagë. Pjesa tjetër kryesisht punon në mënyrë informale ose në sektorë pa kontrata të rregullta pune.
Ky tregues tregon se personat me arsim bazë janë më të ekspozuar ndaj punës së pasigurt dhe pa përfitime sociale. Për krahasim, për personat me arsim të mesëm, përqindja e të punësuarve me pagë arrin në 50%, ndërsa për ata me arsim të lartë shkon në 84.2%, duke reflektuar lidhjen e qartë mes nivelit arsimor dhe mundësive për punësim të qëndrueshëm.
Sektori kryesor i punësimit informal
Pjesa më e madhe e të punësuarve me arsim bazë gjenden në bujqësi, ku rreth 80% e punonjësve nuk marrin paga dhe konsiderohen “të vetëpunësuar” në fermat familjare.
Shumë prej tyre punojnë pa sigurime shoqërore, duke i lënë të pambrojtur në rast sëmundjeje, aksidenti apo moshë pensioni.
Ekspertët e tregut të punës theksojnë se Shqipëria përballet me një mospërputhje të madhe mes kërkesës dhe ofertës në tregun e punës. Ndërsa bizneset raportojnë mungesë fuqie punëtore të kualifikuar, një pjesë e konsiderueshme e popullsisë mbetet jashtë sistemit për shkak të mungesës së aftësive profesionale dhe arsimit praktik.
Rekomandimet kryesore
Forcimi i arsimit profesional dhe dual.
Nxitja e formalizimit të punës.
Krijimi i programeve trajnimi për punëtorët me arsim bazë, për t’i ndihmuar të kalojnë nga puna informale në punë me paga dhe sigurime.
Ekspertët paralajmërojnë se, nëse nuk merren masa konkrete, hendeku arsim-punësim do të thellohet, duke rritur numrin e personave që mbeten në punë të pasigurta dhe pa të drejta sociale. Kjo situatë ka pasoja jo vetëm ekonomike, por edhe afatgjata për sistemin e pensioneve dhe zhvillimin e qëndrueshëm social të vendit.
