Dr Marsela MUSABELLIU
Jetojmë në një epokë tejet komplekse, ku bota përballet me kriza politike, ekonomike dhe mjedisore që ndërthuren çdo ditë. Nevoja për një sistem qeverisjeje globale më të drejtë dhe funksionale nuk ka qenë kurrë më urgjente.
Më 1 shtator 2025, në qytetin bregdetar të Tianjinit, udhëheqësi kinez shpalli Iniciativën e Qeverisjes Globale (GGI), duke bërë thirrje për bashkëpunim ndërkombëtar në ndërtimin e një rendi më të drejtë, më të barabartë dhe më gjithëpërfshirës. Iniciativa e Qeverisjes Globale ofron një pasqyrë se si Kina kërkon të formësojë rendin botëror përmes rolit të saj në çështjet globale. Si propozimi më i fundit madhor nga Presidenti Xi Jinping, iniciativa ngre pyetje të rëndësishme rreth asaj se si qasja e Kinës ndaj qeverisjes dhe diplomacisë mund të përcaktojë të ardhmen e marrëdhënieve ndërkombëtare.
Për të kuptuar më mirë shtetësinë, diplomacinë dhe vizionin global të Kinës, duhen parë me kujdes dhe interes iniciativat e dala nga Pekini zyrtar. Për të kuptuar qasjen aktuale të Kinës ndaj diplomacisë, duhet të gjurmohet evolucioni i iniciativave të saj globale që kur Xi Jinping Sekretar i Përgjithshëm dhe President filloi shpalosjen e tyre. Vizioni i Presidentit Xi për ndërtimin e “një komuniteti me një të ardhme të përbashkët për njerëzimin” përcakton qëllimin strategjik të Kinës – një aspiratë afatgjatë që udhëheq politikën e saj të jashtme dhe angazhimin global.
Viti 2025 është edhe simbolik pasi përkon me 80-vjetorin e themelimit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, një moment që fton reflektim mbi rrugëtimin dhe sfidat e rendit ndërkombëtar. Edhe pse sistemi i pasluftës ka kontribuar ndjeshëm në ruajtjen e paqes e në zhvillimin global, sot ai përballet me sfida të reja: konflikte të reja dhe boshllëqe në qeverisjen ndërkombëtare. Pikërisht në këtë kontekst, Kina – si anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit dhe vendi më i madh në zhvillim – propozon GGI-në si një përgjigje për sfidat e kohës.
Foto: Xinhua
Pesë parimet e Iniciativës së Qeverisjes Globale
Në praktikë, qeverisja globale është formësuar nga një hierarki që privilegjon kombet e fuqishme. Vendet më të vogla ose më pak me ndikim margjinalizohen rregullisht ndërsa fuqitë e mëdha kontrollojnë prioritetet ndërkombëtare. Nisma e fundit e Pekinit vjen me “Pesë koncepte kryesore” të cilat janë të rrënjosura thellë në parimet dhe qëllimet e Kartës së OKB-së dhe shprehin aspiratën e përbashkët të shumicës së vendeve të botës. Ato nuk synojnë të rrëzojnë apo të zëvendësojnë rendin ekzistues ndërkombëtar, por përkundrazi, të përmirësojnë funksionimin e tij
Angazhimi ndaj barazisë sovrane. Kjo është premisa bazë e marrëdhënieve ndërkombëtare. Të gjitha vendet, pavarësisht nga madhësia, forca dhe pasuria, janë pjesëmarrës, vendimmarrës dhe përfitues të barabartë në qeverisjen globale. Duhet të bëhen përpjekje për të promovuar demokraci më të madhe në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe për të rritur përfaqësimin dhe zërin e vendeve në zhvillim.
Angazhimi ndaj sundimit të së drejtës ndërkombëtare. Normat e Kartës së OKB-së duhet të respektohen njësoj nga të gjitha vendet, pa standarde të dyfishta. Normat ligjore universale duhet të udhëheqin qeverisjen globale në vend të zbatimit selektiv ose standardeve jokonsistente. Siç ka theksuar Presidenti Xi, nuk duhet të ketë standarde të dyfishta dhe rregullat e brendshme të disa vendeve nuk duhet t’u imponohen të tjerëve.
Angazhimi ndaj multilateralizmit. Çështjet globale kërkojnë vendime kolektive dhe përfshirjen e të gjithëve. Praktikat e unilateralizmit dhe strukturat përjashtuese duhen refuzuar. Roli i OKB-së duhet forcuar si platforma qendrore e multilateralizmit, ndërsa organizatat rajonale duhet të kontribuojnë sipas avantazheve dhe aftësive të tyre. Dialogu dhe bashkëpunimi ndërkombëtar duhet të zëvendësojnë veprimet unilaterale dhe politikat e blloqeve kundërshtare.
Angazhimi ndaj qasjes së orientuar drejt njerëzve. Qeverisja globale nuk është abstrakte, por ka në qendër mirëqenien e popujve. Ajo duhet të krijojë ndjenjën e sigurisë, përmbushjes dhe shpresës për të ardhmen, duke nxitur zhvillimin e përbashkët, përballimin e sfidave të përbashkëta dhe ndarjen e përfitimeve midis kombeve. Mirëqenia njerëzore dhe zhvillimi i qëndrueshëm duhet të mbizotërojnë mbi rivalitetin strategjik midis kombeve.
Angazhimi ndaj rezultateve reale. Qeverisja globale duhet të japë zgjidhje konkrete për problemet, duke balancuar çështjet afatshkurtra me sfidat afatgjata. Ajo duhet të japë rezultate të prekshme, jo të mbetet e bllokuar në retorikë ose gjeste simbolike. Është e domosdoshme të përmirësohet bashkëpunimi praktik për të parandaluar që sistemi i qeverisjes të mbetet prapa ose të fragmentohet.
Foto: Ministria e Jashtme Kineze
Qëllimi është që sistemi aktual dhe institucionet ndërkombëtare të bëhen më të afta në veprim, më efektive, më fleksibël ndaj ndryshimeve dhe më të shpejta në reagimin ndaj sfidave globale, duke iu shërbyer interesave të të gjitha vendeve, në veçanti atyre në zhvillim.
Kjo qasje e Pekinit thekson se reformimi nuk është një proces i shkëputur nga realiteti. Kina, si promotor i kësaj iniciative, afirmon se do të mbetet e palëkundur në mbrojtjen e këtij sistemi, duke qëndruar në “anën e duhur të historisë.”
Rëndësia e këtij pozicionimi qëndron tek fakti se Iniciativa nuk shihet si një projekt i kufizuar, por si një vizion që përputh interesat kombëtare me përgjegjësinë globale. Përmes saj, synohet që zhvillimi, paqja dhe prosperiteti të ndahen gjerësisht, duke i dhënë botës më shumë stabilitet dhe shpresë në një periudhë turbulencash. Në këtë kuptim, ajo paraqet një angazhim afatgjatë për paqen dhe zhvillimin, duke e parë qeverisjen globale si një mjet për të garantuar një rend më të drejtë dhe gjithëpërfshirës.
Kina thekson se reformimi duhet të bazohet në realitetin e botës dhe jo në rivalitete ideologjike, duke mbrojtur me vendosmëri multilateralizmin.
Ky vizion shkon përtej politikës. Ai shpreh një angazhim të sinqertë për t’i dhënë botës më shumë stabilitet, zhvillim dhe shpresë, në një periudhë kur tensionet dhe pasiguritë janë në rritje. GGI është një thirrje për të ndarë paqen, begatinë dhe përparimin, duke parë qeverisjen globale si mjetin më të mirë për të ndërtuar një të ardhme të drejtë dhe gjithëpërfshirëse.
Foto: Xinhua
Hallka më e re në mozaikun e nismave të Pekinit
Iniciativa e Qeverisjes Globale vjen pas disa të tjerave shumë të rëndësishme, të gjitha të shpalluara dhe të promovuara nga lideri i Kinës Xi Jinping. Iniciativa “Një brez, një rrugë”, Iniciativa për Zhvillim Global (GDI), Iniciativa për Siguri Globale (GSI) dhe Iniciativa për Qytetërim Global (GCI). Së bashku, ato formojnë një strategji të plotë që synon të ardhme më të qëndrueshme, më të sigurt dhe më të bashkuar.
Xi njoftoi për herë të parë Iniciativën “Një Brez, një Rrugë” (BRI) në shtator 2013, duke u përqendruar në zhvillimin e infrastrukturës në vendet në zhvillim – themeli për rritjen ekonomike. Si shembulli më i spikatur në botë i zhvillimit të shpejtë përmes infrastrukturës, Kina kërkoi ta ndante këtë model me të tjerët. Pavarësisht ndërlikimeve dhe kritikave, shumë vende në zhvillim e mirëpritën iniciativën, e cila shpejt u zgjerua përtej kornizës së saj origjinale në një projekt vërtet global. Kina filloi të prezantonte projekte më të vogla dhe më të synuara – të tilla si shkolla, spitale, objekte sportive, ferma dhe qendra shëndetësore. GDI sinjalizoi një kornizë më të gjerë strategjike për angazhimin e Kinës me botën, duke theksuar mënyra specifike se si Kina mund të kontribuonte në ndërtimin e një komuniteti të përbashkët ndërkombëtar. Pas kësaj erdhi Iniciativa e Sigurisë Globale (GSI), që synonte adresimin e mosmarrëveshjeve dhe konfrontimeve ndërkombëtare përmes dialogut dhe jo konfliktit. Iniciativa e Qytetërimit Global (GCI) e zgjeroi më tej vizionin, duke theksuar shkëmbimin kulturor, respektin e ndërsjellë midis qytetërimeve dhe lidhjet midis njerëzve.
Forumi i 12-të Xiangshan i Pekinit, më 17 shtator 2025.(Foto nga VCG)
Iniciativa e Qeverisjes Globale në këtë kuadër, vjen si shtylla institucionale dhe ligjore që i jep formë, drejtim dhe vazhdimësi të gjitha këtyre nismave. Sot, rendi ndërkombëtar po përjeton një fazë transformimi të thellë. Sipas Pekinit, sistemi aktual vuan nga tre dobësi kryesore: përfaqësim i pamjaftueshëm i vendeve të Jugut Global; dobësim i autoritetit të ligjit ndërkombëtar; dhe mungesë efektiviteti në përballimin e krizave globale. Kjo situatë kërkon një reformë të guximshme që ta kthejë qeverisjen globale në një instrument të vërtetë bashkëpunimi dhe jo ndarjeje.
Së fundmi, Iniciativa e Qeverisjes Globale përfaqëson kulmin e një arkitekture gjeostrategjike – duke plotësuar kornizën e nevojshme për të arritur qëllimin përfundimtar të Xi: një “komunitet me një të ardhme të përbashkët për të gjithë njerëzimin”. Presidenti Xi Jinping solemnisht paraqiti Iniciativën duke ofruar përgjigjen kineze për këtë pyetje të kohës sonë, u shpreh Ministri i Jashtëm i Kinës në 27 tetor 2025. Mesazhi më i qartë nga kjo iniciative është një thirrje për solidaritet më të fortë, një sistem të qeverisjes globale më të barabartë, për përfaqësim dhe zë më të madh për vendet në zhvillim dhe refuzon nënshtrimin e të vegjëlve dhe të dobëtve.
Iniciativa formëson një model gjithëpërfshirës të vizionit global të Kinës. Ky model ripërcakton strukturat e angazhimit ndërkombëtar sipas një filozofie ku çështjet globale duhet të diskutohen nga të gjithë, sistemi i qeverisjes globale ndërtohet nga të gjithë, dhe rezultatet e qeverisjes ndahen nga të gjithë.
