Shqipëria renditet ndër vendet me nivelin më të ulët të shpenzimeve qeveritare për kërkim dhe zhvillim (R&D) në Europë, duke treguar një mospërputhje alarmante me trendet globale drejt ekonomive të dijes.
Sipas të dhënave më të fundit të Eurostat për vitin 2024, qeveria shqiptare ka alokuar vetëm 0.19% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) për kërkimin dhe zhvillimin, që përkthehet në rreth 40.9 milionë euro në vlerë absolute. Me këtë tregues, Shqipëria renditet në vendin e parafundit në kontinent, duke lënë pas vetëm Rumaninë.
Në krahasim, mesatarja e Bashkimit Europian për shpenzimet në R&D ishte 0.71% e PBB-së, me një total prej 127.9 miliardë euro të alokuara në këtë drejtim. Serbi, një vend jo anëtar i BE-së, e tejkalon ndjeshëm Shqipërinë me 0.4% të PBB-së të dedikuar për kërkim-zhvillim.
Ekspertët e fushës e lidhin këtë nënfinancim me mungesën e një strategjie kombëtare për zhvillimin shkencor dhe teknologjik, si dhe me një strukturë ekonomike të përqendruar në sektorë tradicionalë si ndërtimi dhe turizmi, që nuk kërkojnë investime të thella në inovacion.
Diferencë e thellë me Europën: Investimet për frymë, simbolike
Në nivel për frymë, Shqipëria mbetet shumë larg standardeve të BE-së. Mesatarja e unionit ishte 284.7 euro për banor, ndërsa Shqipëria nuk raporton zyrtarisht këtë shifër, por llogaritjet e thjeshta tregojnë një shumë simbolike.
Në krye të listës janë:
Luksemburgu: 759.2 euro për banor
Danimarka: 586.8 euro
Holanda: 542.7 euro
Ndërsa më pak shpenzojnë:
Rumania: 19.1 euro
Bullgaria: 38.3 euro
Hungaria: 58.7 euro
Zhvillimi i dijes, prioritet në BE, stanjacion në Shqipëri
Sipas Eurostat, 35.7% e fondeve për R&D në BE u orientuan drejt avancimit të dijes, përmes mbështetjes së institucioneve të arsimit të lartë. Për më tepër, 9.4% e fondeve shkuan për teknologjinë dhe prodhimin industrial, 7% për sektorin e shëndetësisë dhe 6.1% për hulumtimin hapësinor.
Ndërkohë në Shqipëri, mungesa e investimeve serioze në këto fusha konsiderohet nga ekspertët si një pengesë për rritjen ekonomike afatgjatë dhe konkurrueshmërinë rajonale. Ata paralajmërojnë se pa rritje të investimeve në kërkim dhe inovacion, vendi do të mbetet në periferinë e zhvillimit teknologjik dhe do ta ketë të vështirë të mbajë ritmin me ekonomitë e avancuara.
