Jeta e Ulrich Schnaft-it sfidoi çdo gjë, nga luftëtar SS në ushtrinë naziste në refugjat hebre, oficer izraelit, dhe përfundimisht agjent për Egjiptin; historia e tij mbetet një nga rastet më të jashtëzakonshme të spiunazhit të Luftës së Ftohtë në Izrael.
Në dimrin e vitit 1955, një burrë i quajtur Ulrich Schnaft u ul për të drekuar në një restorant modest në Frankfurt me dikë që ai besonte se ishte një oficer ushtarak irakian. I huaji, i veshur me një uniformë të hekurosur dhe këpucë të lustruara, u prezantua si Kapiten Adnan bin Adnan.
Takimi dukej i parrezikshëm, por ai do shënonte aktin mbyllës në një nga historitë më të çuditshme të spiunazhit në Izrael, një histori mashtrimi aq e pabesueshme saqë edhe oficerët me përvojë të inteligjencës e vunë në dyshim kur e dëgjuan për herë të parë.
Farmacisti i sjellshëm gjerman përballë tavolinës nuk ishte ai që pretendonte të ishte. Ai dikur kishte veshur uniformën e zezë të Waffen-SS, më pas ishte paraqitur si një refugjat hebre, ishte bërë oficer në Forcat Mbrojtëse të Izraelit (IDF) dhe më vonë i kishte ofruar shërbimet e tij inteligjencës egjiptiane.
Shoku i tij, Kapiten Adnan, nuk ishte aspak irakian. Ai ishte Shmuel (Sammy) Moriah, një operativ veteran izraelit që paraqitej si oficer arab. Moriah ishte dërguar nga Mossad-i dhe Shin Bet-i për të joshur Schnaft-in që të kthehej në Izrael i gjallë, për t’u përballur me gjyqin.
Biseda e tyre, e qetë, madje miqësore, ishte kulmi i një udhëtimi që kishte filluar në hirin e Gjermanisë Naziste dhe kishte rrugëtuar nëpër kampet e refugjatëve të Qipros, fushat e betejës së Luftës së Pavarësisë së Izraelit dhe zyrat sekrete të Kajros.
Nga jetim në Waffen-SS
Ulrich Schnaft lindi më 3 tetor 1923, në Königsberg, një qytet që më vonë do të bëhej enklava ruse e Kaliningradit. Nëna e tij ishte e pamartuar dhe e varfër; emri i babait të tij mungonte në certifikatën e tij të lindjes. Djali u vendos në një jetimore shtetërore dhe më vonë u adoptua nga një familje punëtore.
Në vitet e adoleshencës, Gjermania ishte thellësisht nën pushtetin e Nazizmit. Postera të Hitlerit zbukuronin muret e klasave; patriotizmi dhe militarizmi përcaktonin jetën publike. Schnaft studioi inxhinieri mekanike në një shkollë profesionale, duke u diplomuar në vitin 1941 ndërsa lufta bënte kërdinë në gjithë Evropën. Të njëjtin vit, në moshën 18-vjeçare, ai u regjistrua vullnetar në Waffen-SS, krahu elitar luftarak i Partisë Naziste.
Ai shërbeu në Frontin Lindor, ku luftimet ishin brutale dhe viktimat të panumërta. Më vonë u transferua në Jugosllavi, pjesë e një divizioni SS të ngarkuar me shtypjen e luftëtarëve të rezistencës. Në vitin 1944, ndërsa disfata e Gjermanisë u bë e pashmangshme, njësia e tij u zhvendos në Italinë veriore. Kur trupat amerikane përparuan, Schnaft u dorëzua pa rezistencë.
Ai kaloi dy vjet në një kamp burgu të aleatëve. Marrësit në pyetje nuk gjetën asnjë provë që e lidhte atë me mizori, dhe në vitin 1947 ai u lirua në një Gjermani që kishte pushuar së ekzistuari.
Manovra në Mynihun e pasluftës
Gjermania në vitin 1947 ishte një vend rrënojash dhe urie. Qytetet ishin rrafshuar, monedha pa vlerë dhe miliona të shpërngulur. Schnaft shkoi në Mynih, ku mori me qira një apartament të vogël me një të mbijetuar hebre të Holokaustit. Kontrasti mes tyre ishte i thellë: njëri ish-anëtar i SS-së, tjetri viktimë e sistemit.
Ishte në Mynih ku filloi jeta e dytë e Schnaft-it. Ai vuri re se personat e zhvendosur hebrenj merrnin pako ushqimore dhe ndihmë financiare nga agjencitë e ndihmës amerikane dhe ndërkombëtare. Ai ishte i varfër; ata mezi po mbijetonin.
Ai vendosi të bëhej një prej tyre.
Schnaft filloi të pretendonte se babai i tij kishte qenë hebre dhe se ai vetë ishte një i mbijetuar nga Polonia. Ai mori një emër të ri – Gavriel Zisman – dhe aplikoi për regjistrim si refugjat hebre. Aftësitë e tij gjuhësore, disiplina dhe pamja e tij e biond ndihmuan atë të kalonte si i tillë. Askush nuk e pyeti shumë.
Nëpërmjet organizatave hebreje të ndihmës, ai iu bashkua një grupi refugjatësh që po përgatiteshin të emigronin ilegalisht në Palestinën e sunduar nga Britania në bordin e një anijeje të organizuar nga Mossad LeAliyah Bet, rrjeti i nëndheshëm i emigracionit.
Në dhjetor 1947, Zisman hipi në një anije në Marsejë së bashku me qindra të mbijetuar të Holokaustit. Përpara se të arrinte destinacionin e saj, anija u kap nga Marina Mbretërore, e cila zbatonte kufizimet strikte të Britanisë për emigracionin hebre. Pasagjerët e saj u dërguan në kampet e paraburgimit në Qipro.
Jeta në kampet e Qipros
Në Qipro, Schnaft – tashmë i quajtur fort “Gavriel” – punoi për të forcuar identitetin e tij të ri. Ai mësoi Hebraisht, iu bashkua grupeve kulturore dhe e bëri veten të dobishëm për organizatorët e nëndheshëm të Haganah që operonin brenda kampeve.
Përvoja përforcoi aftësinë e tij për t’u përshtatur. Në sytë e të burgosurve të tjerë, ai ishte një i mbijetuar, një hebre evropian i vendosur të fillonte nga e para në Tokën e Premtuar. Pak kush mund ta kishte përfytyruar se burri i gjatë, biond që ndihmonte në planifikimin e tuneleve të arratisjes, dikur mbante një shenjë SS në mëngë.
Kur kampet u mbyllën pas krijimit të Izraelit në 1948, Schnaft mbërriti në shtetin e ri si pjesë e valës së fundit të të liruarve.
Nga emigrant në oficer
Ai u vendos në Kiryat Anavim, një kibuc në kodrat në perëndim të Jeruzalemit. Aty mësoi të merrej me bujqësi, përmirësoi Hebraisht-en e tij dhe në Gusht 1949 u regjistrua në Forcat Mbrojtëse të Izraelit (IDF).
Ushtria e re ishte një mozaik refugjatësh dhe veteranësh. Pak kishin dokumente; kontrollet e sfondit ishin të shpejta. Zisman u tregua i aftë dhe i etur për të shërbyer. Ai përfundoi një kurs komandantësh skuadre, u regjistrua vullnetar për Korpusin e Artilerisë dhe u ngrit shpejt në gradën e togerit.
Ai ishte i njohur për disiplinën e tij dhe aftësinë e tij për të mësuar të tjerët, një tipar i mësuar gjatë viteve të tij të stërvitjes në SS më herët. Në jetën civile ai iu bashkua Mapai-t, partisë në pushtet, dhe dukej se ishte integruar plotësisht në shoqërinë që dikur i ishte mësuar të përbuzte.
Deri në vitin 1952, ai po kërkonte një gradë karriere – një post të përhershëm oficeri që kërkonte një shqyrtim më të thellë sigurie.
Ky shqyrtim ndryshoi gjithçka.
Zbulimi dhe shkarkimi
Hetuesit e inteligjencës ushtarake filluan një hetim standard të sfondit. Oficeri që e quante veten Zisman nuk kishte të afërm të gjallë, as histori të verifikueshme para vitit 1947 dhe fliste hebraisht rrjedhshëm, por me një theks të veçantë gjerman.
Pastaj erdhi një raport i çuditshëm: disa ushtarë kujtuan se, gjatë një nate kur kishin pirë shumë, Zisman u kishte treguar një fotografi të tij në një uniformë gjermane. Kur u pyet, ai qeshi dhe tha se kishte qenë një kostum Purim, një shenjë për festën hebreje të maskaradave.
Historia nuk ishte bindëse. Hetimi arriti në përfundimin se origjina e oficerit ishte “e paqartë.” Kërkesa e tij u hodh poshtë, dhe menjëherë pas kësaj, ai u shkarkua nga IDF-ja.
Një njeri “i lëvizsshëm”
Pas lirimit të tij, Schnaft u zhvendos në Ashkelon, ku mori me qira një dhomë nga një çift që fliste gjermanisht – një burrë i moshuar hebre dhe gruaja e tij e krishterë, shumë më e re, Margot. Të dy filluan një lidhje, dhe kur burri zbuloi atë, Margot la martesën e saj dhe u zhvendos me Schnaft-in në Haifa.
Jeta në Izrael ishte e vështirë. Fillimi i viteve 1950 u shënua nga racionimi i ushqimit, radhët e gjata dhe tensionet ushtarake. Schnaft u hidhërua. Kur i erdhi lajmi për ekonominë në lulëzim të Gjermanisë Perëndimore, ai vendosi të kthehej në shtëpi.
Në vitin 1954, ai dhe Margot lundruan për në Xhenova, Itali, duke synuar të udhëtonin drejt Gjermanisë. Në kufi, pasaporta izraelite e Schnaft-it u refuzua: Izraeli ndalonte udhëtimin në Gjermani, me të cilën nuk kishte marrëdhënie diplomatike. Margot, duke mbajtur një pasaportë gjermane, vazhdoi vetëm drejt veriut.
Për herë të dytë, Schnaft e gjeti veten të bllokuar.
Lidhja egjiptiane
I dëshpëruar, ai iu afrua konsullatës egjiptiane në Xhenova. Aty ai ofroi shërbimet e tij: informacione rreth strukturës ushtarake të Izraelit, në këmbim të ndihmës për t’u kthyer në Gjermani.
Inteligjenca egjiptiane pranoi. Ata e fluturuan atë në Kajro, i dhanë identitetin e rremë të Robert Hayat dhe e vendosën në një apartament komod. Gjatë ditëve të marrjes në pyetje, Schnaft përshkroi organizimin, stërvitjen dhe armët e IDF-së.
Egjiptianët u impresionuan. Ata i ofruan ta dërgonin atë përsëri në Izrael si spiun me pagesë. Ata i siguruan para, një pasaportë të re dhe – sipas rrëfimit të mëvonshëm të Schnaft-it – një stilolaps të pajisur për të lëshuar gaz helmues.
Ai dukej i etur, por u tha atyre se kishte nevojë për pak kohë në Gjermani së pari. Ata ranë dakord, duke rregulluar fluturimin e tij për në Frankfurt.
Një letër për Izraelin
Në Gjermani, Schnaft gjeti punë në farmacinë e njerkës së tij dhe filloi të përpiqej të rindërtonte jetën. Por Margot, tani e pajtuar me burrin e saj hebre, i tha atij gjithçka – lidhjen, mashtrimin dhe ofertën e spiunazhit nga Egjipti.
Burri i saj, i indinjuar, i shkroi një letër të hollësishme autoriteteve izraelite duke ekspozuar identitetin e vërtetë të Schnaft-it. Letra arriti në Shin Bet vonë në vitin 1955.
Për inteligjencën izraelite, zbulimi ishte tronditës. Një ish-ushtar i SS-së kishte luftuar në IDF, kishte spiunuar për Egjiptin dhe jetonte i lirë në Gjermani.
Isser Harel, kreu i Mossad-it dhe Shin Bet-it, nisi një debat se si të kundërpërgjigjej. Disa nxitën vrasjen. Harel vendosi ndryshe: Schnaft do sillej i gjallë, do gjykohej dhe dënohej sipas ligjit izraelit.
Operacioni Enema
Detyra shkoi te Shmuel (Sammy) Moriah, një oficer veteran i inteligjencës me origjinë irakiane-hebreje. Rrjedhshëm në arabisht dhe gjermanisht, ai ishte i njohur për kreativitetin e tij në terren. Ai mori një identitet të ri – Kapiten Adnan bin Adnan, një oficer irakian i stacionuar në Evropë.
Një agjente femër e Mossad-it, që hiqej si gazetare, bëri kontaktin e parë. Ajo takoi Schnaft-in në një klub nate në Frankfurt, u miqësua me të dhe e prezantoi me “Kapiten Adnan,” i cili tha se ishte i interesuar për informacione rreth Izraelit.
Në takimin e tyre të parë, Moriah e la një kartë identiteti irakiane të falsifikuar të binte “aksidentalisht” në dysheme. Schnaft e mori, e ekzaminoi dhe buzëqeshi. Që atëherë, ai besoi se po punonte për Irakun.
Gjatë disa takimeve, ai i tha Moriah-s gjithçka – të kaluarën e tij në SS, shërbimin e tij në Izrael, takimet e tij me inteligjencën egjiptiane. Moriah dëgjoi me kujdes, duke mos zbuluar kurrë identitetin e tij të vërtetë.
Më pas ai bëri një ofertë: Iraku, tha ai, ishte i shqetësuar për raportet e fushave të naftës pranë Ashkelonit. A do kthehej Schnaft në Izrael dhe do hetonte? Paga do ishte bujare.
i lajkatosur dhe i etur për të rifituar rëndësi, Schnaft pranoi.
Diversioni i Parisit
Përpara nisjes së tij, Moriah propozoi një udhëtim në Paris për disa ditë çlodhje. Të dy burrat kaluan disa javë atje në fund të vitit 1955, duke frekuentuar restorante dhe kabare. Moriah përdori kohën për ta mbajtur objektivin e tij afër ndërsa operativët izraelitë në Tel Aviv përgatisnin kurthin e fundit.
Në natën e Vitit të Ri, Schnaft shkoi vetëm në Lido de Paris, i paguar nga ai që supozohej të ishte menaxheri i tij irakian. Kur u kthye, ishte në lot dhe i dehur, duke folur për vetminë dhe dëshirën për të qenë pjesë e diçkaje. Moriah dëgjoi në heshtje. Ai e kuptoi se misioni i tij ishte pothuajse i përfunduar.
Më 1 janar 1956, duke mbajtur një pasaportë izraelite të falsifikuar nën emrin David Weisberg, Schnaft hipi në një fluturim drejt Aeroportit Lod. Moriah dërgoi një mesazh të koduar në Izrael: i ftuari është rrugës.
Kapja dhe rrëfimi
Kur avioni u ul, Schnaft kaloi doganën dhe doli jashtë për të thirrur një taksi. Një makinë e zezë po priste. Ai hyri.
Pak çaste më vonë, dy burra hynë nga secila anë. Njëri u përkul drejt tij dhe foli qetësisht në gjermanisht:
“Si do të të thërrasim…Gavriel Zisman apo Ulrich Schnaft?”
Atij i iku gjaku nga fytyra. Makina shkoi drejtpërdrejt në një qendër të Shin Bet-it në Jaffa për t’u marrë në pyetje.
Aty, nën pyetje, ai rrëfeu në hollësi, vitet e tij në SS, shpikjen e tij si hebre, kohën e tij në IDF dhe bashkëpunimin e tij me inteligjencën egjiptiane. Ai dukej sinqerisht i pavetëdijshëm se oficeri irakian që e kishte rekrutuar ishte një agjent izraelit.
Gjyqi dhe burgosja
Gjyqi, i mbajtur me dyer të mbyllura në Gjykatën e Qarkut të Tel Avivit, ishte i shkurtër. Prokurorët e akuzuan atë për zbulimin e sekreteve ushtarake Egjiptit. Gjyqtarët shmangën akuzat më të gjera të spiunazhit për të mbrojtur hollësitë e klasifikuara.
Në vitin 1956, gjykata e dënoi atë me shtatë vjet burgim.
Në Burgun Ramla, Schnaft ishte i sjellshëm dhe bashkëpunues. Ai kaloi ditët e tij duke lexuar Biblën, duke besuar se kur të lirohej do ishte në gjendje të merrte pagesën nga “Kapiten Adnan”.
Pas pesë vjetësh, në vitin 1961, ai u lirua herët për sjellje të mirë dhe u dëbua në Gjermaninë Perëndimore, me kusht që të mos kthehej më kurrë në Izrael.
Jeta pas burgut
Pas lirimit të tij, Schnaft u zhduk nga shikimi publik. Gazetarët u përpoqën për vite me radhë ta gjenin. Disa raporte pretendonin se ai u bë një pastor luteran. Të tjerë, duke përfshirë dëshminë nga Moriah, thanë se ai u martua, pati një vajzë dhe u bë aktiv në mbledhjen e fondeve hebreje për Izraelin.
Sipas Moriah, ai vizitoi Izraelin dy herë – një herë si turist dhe një herë me vajzën e tij, duke vizituar Murin Perëndimor. Ai vdiq në vitin 2013, në moshën 89-vjeçare.
Për komunitetin e inteligjencës së Izraelit, çështja Schnaft ishte njëkohësisht një poshtërim dhe një triumf, një kujtesë se sa i cenueshëm kishte qenë shteti i ri dhe sa të shkathët ishin bërë shërbimet e tij të sigurisë.
Një njeri që filloi jetën në SS kishte rrëshqitur nëpër të çarat e kaosit të pasluftës, kishte luftuar në ushtrinë e Izraelit, e kishte tradhtuar atë dhe në fund ishte kapur nëpërmjet një mashtrimi më të hollësishëm se i tiji.
Kur Shin Bet më në fund mbylli dosjen e tij, ajo la një nga rekordet më të pabesueshme në historinë izraelite – historinë e një njeriu që ndryshoi anë jo një herë, por tre herë, dhe që, duke bërë kështu, u bë një shëmbëlltyrë e gjallë e besnikërive të shkatërruara të shekullit të njëzetë.
Ynet – Përgatiti Hashtag.al
