Në Shqipëri, financimi i partive politike mbetet një nga pikat më të errëta të sistemit demokratik, ku mungesa e transparencës dhe kontrollit serioz po ushqen një praktikë të paligjshme dhe të fshehtë të menaxhimit të fondeve. Tryeza konsultative e zhvilluar së fundmi në Kuvend për projektligjin “Për financimin e partive politike” zbardhi shumë prej këtyre problemeve që prej vitesh kanë mbetur të pazgjidhura.
Ekspertët janë të një mendjeje të përbashkët. Financimi informal dhe i fshehtë i partive është “gropa më e madhe informale” në Shqipëri. Afrim Krasniqi, nga Instituti për Studime Politike, theksoi se mungesa e një ligji të posaçëm dhe kontrollit të pavarur i lejon partitë të operojnë me fonde të paqarta, duke mos dhënë llogari për burimin dhe shpenzimin e parave.
Në këtë situatë, partitë politike kanë vetëm një “person për financat”, siç u shpreh Valbona Kuko nga Fondacioni Westminster për Demokraci, çka do të thotë mungesë totale e strukturave të menaxhimit financiar dhe hapësirë të gjerë për manipulime dhe keqpërdorime. Kjo është një nga rrugët kryesore që fondet e errëta kalojnë pa u ndjekur.
Një tjetër problem kritik është mungesa e një institucioni të pavarur që të monitorojë dhe kontrollojë financimin e partive. Aktualisht këtë detyrë e kryen Komisioni Qëndror i Zgjedhjeve, i cili është i ngarkuar me një proces burokratik dhe joefikas, duke rrezikuar të mos kapë shkeljet reale.
Problematika përkeqësohet edhe më shumë në fushatat zgjedhore online, ku paratë që përdoren për reklama në platforma si Meta apo TikTok janë thuajse të padukshme për autoritetet shqiptare. Kryetarja e Autoritetit të Mediave Audiovizive, Armela Krasniqi, kërkoi që Shqipëria të zbatojë rregulla si ato të Bashkimit Europian, ku platformat e mëdha detyrohen të raportojnë transparencën e shpenzimeve për reklamat politike — një hap i domosdoshëm për të mos lejuar manipulime të fshehta financiare në zgjedhje.
Në anën tjetër, partitë e vogla dhe kandidatët e pavarur mbeten në “margjinë” për shkak të mungesës së mbështetjes financiare publike, duke thelluar kështu pabarazitë dhe duke i lejuar “lojtarët e mëdhenj” të dominojnë fushatën me fonde të paqarta.
Kryetari i Komisionit të Posaçëm për Mirëqeverisjen, Fatmir Xhafaj, u shpreh se nevojitet një ligj i ri dhe i veçantë për financimin e partive, i cili do të përputhet me standardet e Bashkimit Europian dhe do të krijojë mekanizma efektivë transparence dhe kontrolli. Por ky proces kërkon konsensus politik, diçka që deri tani është munguar dhe që ka bllokuar reformën.
Në këtë sfond, Shqipëria rrezikon të mbetet e kapur nga një sistem i financimit politik që i jep mundësi fondeve të errëta të përcaktojnë politikën dhe të minojnë procesin demokratik.
A do të ketë vullnet real për t’i dhënë fund këtij errësimi, apo ligji i ri do të mbetet vetëm një dokument në letër? Kjo mbetet pyetja që shqetëson të gjithë aktorët e përfshirë në proces.
